Formułując pozew o rozwód należy sprecyzować, czy rozwód ma zostać orzeczony bez orzekania o winie, czy też z ustalaniem winnego za rozkład pożycia małżeńskiego. W tym drugim przypadku rozwód może zostać orzeczony z wyłącznej winy któregoś z małżonków, bądź też z winy obojga.
Nie ulega wątpliwości, że rezygnacja z orzekania o winie w wyroku rozwodowym znacznie skraca tok procesu i nie niesie za sobą emocjonalnego ciężaru związanego z roztrząsaniem niemiłych zdarzeń z życia małżeńskiego. W niektórych jednak przypadkach warto zastanowić się nad wnioskowaniem o ustalenie winnego, ponieważ może to w istotny sposób rzutować na przyszłość.
Świadczenia alimentacyjne
Warto w tym kontekście pamiętać o treści art.60 kodeksu rodzinnego i opiekuńczego z dnia 25.02.1964r. ( tj. z dnia 18.10.2019r., Dz.U. z 2019r. poz.2086) Zgodnie z §1 powołanego artykułu małżonek rozwiedziony, który nie został uznany za wyłącznie winnego ( zatem również w przypadku orzeczenia rozwodu z winy obojga małżonków) a znajduje się w niedostatku, może żądać od drugiego małżonka rozwiedzionego dostarczania środków utrzymania w zakresie odpowiadającym usprawiedliwionym potrzebom uprawnionego oraz możliwościom zarobkowym i majątkowym zobowiązanego.
Z kolei § 2 powołanego artykułu dotyczy wypadku, w którym wina za rozkład pożycia małżeńskiego została przypisana wyłącznie jednemu ze współmałżonków. W takim wypadku małżonek niewinny, wykazując przed Sądem, że w związku z rozwodem doszło do istotnego pogorszenia jego sytuacji materialnej, może domagać się zobowiązania małżonka wyłącznie winnego do finansowego przyczyniania się, w odpowiednim zakresie, do zaspokojenia jego usprawiedliwionych potrzeb. W tym przypadku nie zachodzi potrzeba wykazywania niedostatku.
Zobowiązanie do dostarczania świadczeń pieniężnych na rzecz byłego małżonka wygasa każdorazowo w przypadku wstąpienia przez uprawnionego w nowy związek małżeński. Do wygaśnięcia tego zobowiązania może również dojść już po upływie 5 lat od orzeczenia rozwodu, ale wyłącznie w przypadku w którym małżonek zobowiązany nie został w wyroku rozwodowym uznany za wyłącznie winnego. Jedynie w przypadku, w którym zachodzą wyjątkowe okoliczności, sąd w odrębnym postępowaniu, może wydłużyć ten pięcioletni termin. Małżonek uznany za wyłącznie winnego rozpadu małżeństwa musi liczyć się z dożywotnim zobowiązaniem do świadczeń pieniężnych na rzecz byłego współmałżonka.
Renta rodzinna
Rozstrzygnięcie w przedmiocie winy i ustalenie w wyroku rozwodowym zobowiązania alimentacyjnego rzutuje również na uprawnienie do renty rodzinnej w razie śmierci byłego współmałżonka. Renta rodzinna po zmarłym może zostać przyznana małżonkowi rozwiedzionemu jeśli w dniu śmierci byłego współmałżonka miał prawo do alimentów z jego strony ustalonych wyrokiem lub ugodą ( art.70 ust. 3 ustawy z dnia 17.12.1998r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych ( tj. z dnia 22.11.2019r. Dz.U. z 2020r. poz. 53). W przypadku, w którym świadczenia alimentacyjne były przez zmarłego współmałżonka dostarczane dobrowolnie, w oparciu o porozumienie zawarte przez byłych współmałżonków, prawo do ubiegania się o rentę rodzinną nie przysługuje małżonkowi, którego uznano w wyroku rozwodowym za wyłącznie winnego ( tak Sąd Najwyższy w uchwale z dnia 25.05.2017r., sygn. akt III UZP 2/17)
Wyłączenie od dziedziczenia
Zgodnie z art.940 kodeksu cywilnego już samo wystąpienie z pozwem o rozwód, w którym zawarto żądanie orzeczenia rozwodu z wyłącznej winy drugiego współmałżonka, wyklucza tego małżonka od dziedziczenia o ile roszczenie w zakresie winy było uzasadnione.
Oznacza to, że pomimo formalnego pozostawania w związku małżeńskim w chwili rozwodu, małżonek ponoszący wyłączną winę za rozkład pożycia małżeńskiego może zostać wykluczony z kręgu spadkobierców ustawowych.
Wyłączenie od dziedziczenia następuje w takim przypadku wyłącznie na mocy orzeczenia sądu, wydanego na skutek zgłoszenia żądania w tym przedmiocie przez któregokolwiek z pozostałych spadkobierców ustawowych powołanych do dziedziczenia w zbiegu ze współmałżonkiem zmarłego.
Radca prawny
Małgorzata Wieliczko
Kancelaria Radców Prawnych Makulscy & Wieliczko s.c.