Do 9 lipca 2018r. czyli do dnia wejścia w życie nowelizacji kodeksu cywilnego z dnia 13 kwietnia 2018r. ogólny termin przedawnienia roszczeń majątkowych uregulowany w art. 118 k.c. wynosił lat dziesięć, a dla roszczeń o świadczenia okresowe oraz roszczeń związanych z prowadzeniem działalności gospodarczej - trzy lata, chyba że przepis szczególny stanowił inaczej.
Zgodnie z obowiązującym brzmieniem przepisu art. 118 k.c. „jeżeli przepis szczególny nie stanowi inaczej, termin przedawnienia wynosi sześć lat, a dla roszczeń o świadczenia okresowe oraz roszczeń związanych z prowadzeniem działalności gospodarczej - trzy lata. Jednakże koniec terminu przedawnienia przypada na ostatni dzień roku kalendarzowego, chyba że termin przedawnienia jest krótszy niż dwa lata.”
Wprowadzono nową regułę określania dnia zakończenia biegu przedawnienia, odmienną od dotychczasowej nakazującej liczyć koniec terminu z upływem dnia, który nazwą lub datą odpowiada początkowego dniowi terminu, a gdyby takiego dnia w ostatnim miesiącu nie było – w ostatnim dniu tego miesiąca. Aktualnie termin przedawnienia dłuższy niż 2 lata będzie upływał zawsze ostatniego dnia roku kalendarzowego, czyli 31 grudnia. Oznacza to, że terminy przedawnienia roszczeń dłuższe niż 2 lata ulegną de facto wydłużeniu, w skrajnym przypadku nawet o niecałe 12 miesięcy (jeśli termin mijał np. 2 stycznia, to obecnie minie dopiero 31 grudnia).
Kluczowe znaczenie praktyczne ma ustalenie terminu przedawnienia roszczeń, które w dniu wejścia w życie nowych przepisów istniały, a nie były jeszcze przedawnione.
Zgodnie z art. 5 nowelizacji, do roszczeń powstałych przed dniem wejścia w życie ustawy i w tym dniu jeszcze nieprzedawnionych stosuje się od dnia wejścia w życie ustawy przepisy w nowym brzmieniu. Jeżeli termin przedawnienia jest krótszy niż według przepisów dotychczasowych, bieg terminu przedawnienia rozpoczyna się z dniem wejścia w życie ustawy nowelizującej, czyli 9 lipca 2018r. Jeżeli jednak przedawnienie, którego bieg terminu rozpoczął się przed dniem wejścia w życie niniejszej ustawy, nastąpiłoby przy uwzględnieniu dotychczasowego terminu przedawnienia wcześniej, to przedawnienie następuje z upływem tego wcześniejszego terminu. Aby ustalić, kiedy upłynie termin przedawnienia danego roszczenia należy zatem dokonać zarówno obliczenia terminu przedawnienia zgodnie z dotychczasowymi zasadami, jak i zgodnie z przepisami ustawy nowelizującej oraz porównania tych terminów. Reguła ta dotyczy ogólnego terminu przedawnienia oraz terminów przedawnienia roszczeń, które zostały stwierdzone prawomocnym wyrokiem czy zatwierdzoną przez sąd ugodą.
Nowe przepisy nie skróciły terminu przedawnienia roszczeń przysługujących konsumentom przeciwko przedsiębiorcom, jeśli powstały one przed 9 lipca 2018r. i do tego dnia się nie przedawniły. W takim wypadku termin przedawnienia nadal będzie wynosił 10 lat, a ostatnim dniem upływu przedawnienia nie będzie 31 grudnia danego roku, lecz dzień, który nazwą lub datą odpowiada początkowemu dniowi terminu.
Bardzo ważną zmianą dla konsumentów jest szczególna regulacja dotycząca roszczeń, których termin przedawnienia upłynął, a nie podniesiono zarzutu przedawnienia. Dla takich roszczeń z dniem 9 lipca 2018r. nastąpią skutki przedawnienia, które sąd będzie brał pod uwagę z urzędu, a nie na zarzut pozwanego. Jednocześnie jednak pojawia się niepokojący zapis dotyczący możliwości nieuwzględnienia przez sąd zarzutu przedawnienia, jeśli wymagałyby tego względy słuszności.
Jest to pojęcie nieostre i tak naprawdę nie wiadomo, w którym kierunku pójdzie orzecznictwo. Można nawet stwierdzić, że dłużnicy są obecnie bardziej narażeni na przegraną w procesie o przedawniony dług niż przed nowelizacją. Z jednej strony nowelizacja kodeksu cywilnego wprowadziła ograniczenie dochodzenia przedawnionych roszczeń przeciwko konsumentom, a z drugiej dopuściła możliwość nieuwzględniania zarzutu przedawnienia przez sąd, który zgodnie z art. 117 1 § 2 powinien korzystając z tego uprawnienia rozważyć w szczególności: długość terminu przedawnienia, długość okresu od upływu terminu przedawnienia do chwili dochodzenia roszczenia oraz charakter okoliczności, które spowodowały niedochodzenie roszczenia przez uprawnionego, w tym wpływ zachowania zobowiązanego na opóźnienie uprawnionego w dochodzeniu roszczenia.
Firmy windykacyjne najprawdopodobniej nie zrezygnują z dochodzenia przedawnionych roszczeń, a dłużnicy nie będą mogli czuć się bezpiecznie nawet mając świadomość upływu terminu przedawnienia. Warto zatem w takich sprawach zadbać o profesjonalną pomoc prawną.
Magdalena Makulska
Kancelaria Radców Prawnych Makulscy & Wieliczko s.c.